Joop ZOETEMELK kreeg 

in België véél te weinig 

respect en erkenning

Hij werd gisteren 73 jaar. Ik zag hem voor het eerst toen hij op 4 september 1969 in Blankenberge (waar ik toen nog niet woonde) het inmiddels ter ziele gegane Havencriterium won. Zijn landgenoot Jacques vander Bruggen en … Rony Vanmarcke waren bevoorrechte getuigen.

Zoe-te-melk, Zot-le-mec voor de Fransen: what’s in a name? Bij sommigen ontlokte het een lachsalvo, maar niet voor lang. De Olympische kampioen had dat jaar al de Circuit des Mines (Fr.), de Tour de Yougoslavie en een dozijn kleinere koersen gewonnen.  En het beste moest nog komen: zeventien dagen na Blankenberge won hij de Tour de l’Avenir. Over zijn naam deed men niet langer meewarig en nòg véél minder nadat hij (+12’41”) weer tien maanden later in de grote Tour tweede werd na Eddy Merckx. Het was het begin van een uitgesponnen verhaal in la grande boucle, waarin hij zesmaal tweede, driemaal vierde, vijfde, achtste, … werd. Hij won zowaar in 1980 maar men zal er meteen aan toevoegen dat het gebeurde omdat Bernard Hinault met een peesontsteking in de knie op de dertiende dag tot opgave gedwongen werd. En nog hing het aan een zijden draadje want op weg naar Pra-Loup werd hij door zijn ploegmaat (Raleigh) Johan van der Velde onvrijwillig ten val gebracht. Zoveel slechter liep het in 1974. Op zijn 27ste was hij aan zijn beste seizoen bezig, bekroond met overwinningen in Paris-Nice, de Semaine Catalane en de Tour de Romandie. In Frankrijk en in Spanje had hij Merckx over de knie gelegd. In de Midi Libre zou hij zijn voorbereiding op de Tour afronden. Dat had hij beter niet gedaan want op het einde van de openingsrit stond de auto van een Engels echtpaar totaal fout geparkeerd en meerdere renners reden er vol op in. Zoetemelk was er het ergst aan toe. Wat men in het ziekenhuis van Béziers niet gezien had ontdekte men in Suresnes: twee scheurtjes in de schedel en een levensbedreigende hersenvliesontsteking. Zijn koersdagen leken geteld maar Joop vermande zich en werkte hij hard aan zijn herstel die op een onverhoopte comeback uitdraaide met herhaalde winst in Paris-Nice. Toch was niet hij het die Eddy Merckx van zijn sokkel zou stoten in de Tour maar wel Bernard Thévenet, die dat in 1977 zou herhalen. Lucien Van Impe wurmde er zich in 1976 tussen. Cruciaal was de rit naar Saint-Lary-Soulan, waarin de uitgebroken Van Impe steun kreeg van onder anderen de groene Freddy Maertens terwijl Zoetemelk geïsoleerd stond omdat hij het vertikte te investeren in bondgenoten, misschien omdat hij zich kansloos achtte omwille van een kwetsuur aan het zitvlak. Toch won hij, na Alpe d’Huez, ook op de Puy de Dôme waar hij slechts 12” terugnam op Van Impe die zo 4’14” boni overhield.

Joop Zoetemelk was véél méér dan (met Raymond Poulidor) de meest standvastige figuur uit de geschiedenis van de Tour, waarin hij (1974 buiten beschouwing gelaten) zestien keer op een rij aanzette en telkens uitreed. Net als Poulidor (in 1964) won hij (in 1979) wel de Vuelta a España maar nam hij nooit deel aan de Giro d’Italia. Zijn voornaamste andere overwinningen waren: La Flèche Wallonne 1976; Paris-Nice (1974, 1975 en 1979); Paris-Tours (1977 en 1979); Tirreno-Adriateco 1985, de Amstel Gold Race1987, ….. en zowaar het wereldkampioenschap 1985 in het petieterige Giavera del Montello (It.). Het was de overwinning waar hij het minst moest voor doen; hij reed met een niet eens splijtende demarrage (van de kop af!) weg uit de weifelende kopgroep van veertien en werd met 38 jaar en 9 maanden de oudste wereldkampioen ooit. Het had veel van een career achievement award. Zijn Olympische titel in Mexico 1968 in de 100 km. ploegentijdrit met Fedor den Hertog, Jan Krekels en René Pijnen stelde zovéél méér voor.

Het misprijzen (zeg maar de haat) ten opzichte van Joop Zoetemelk bereikte op 15 april 1976 een schandelijke dimensie toen hij in La Flèche Wallonne won. Hij werd door een signaalgever sans scrupules de verkeerde afslag opgestuurd, goed dat hij voldoende voorsprong had. Chauvinisme ten top, waarmee bewezen is dat de Belgen op dat vlak geen haar beter zijn dan de Nederlanders. Nogal wat Belgen rekenden het Zoetemelk zwaar aan dat hij de kop niet genoeg overnam, wat ze bezegelden met het epitheton “wieltjeszuiger”. Was het niet kunnen of willen? Zelfs dat laatste was toch Joops goede recht?!   

Joop Zoetemelk was als notoire klassementsrenner ook meer dan goed aan zet in de monumentale klassiekers waarvan hij er weliswaar geen enkele won. Hij werd zich dertiende in Milano-Sanremo (1979), vijfde in de Ronde van Vlaanderen (1979), vierde in Paris-Roubaix (1979), negende in Liège-Bastogne-Liège (1973 & 1984) en vierde in de Giro di Lombardia (1976). In de G.P. des Nations, het WK tijdrijden avant la lettre, was hij was hij niet weg te slaan van het podium, maar op de hoogste trede geraakte hij niet: viermaal tweede (in 1971 na Luis Ocana, in 1972 na Roger Swerts, in 1975 na Roy Schuiten en in 1977 na Bernard Hinault), vier keer derde (in 1973, 1976, 1979 en 1980) en vierde in 1978.

Eén en ander voert deze allrounder naar de twaalfde plaats (éérste Nederlander !) in mijn Naoorlogse Palmares Ranking. Wat zou ik deze ultra coryfee, ruim een halve eeuw later, nog eens terug ontmoeten in Blankenberge.